رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج) با بیان اینکه آیه اکمال به قرینه روایات معتبر از سیاق خارج است، به تبیین جدیدترین نظرات تفسیری درباره خلقت انسان پرداخت.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی شنبه 30 آبان در ادامه جلسات پاسخگویی به شبهات جدید قرآنی که در دارالقرآن علامه طباطبایی برگزار شد گفت: یکی از مبانی نویسنده کتاب نقد قرآن این بود که پیامبر و قرآن به علم اهتمامی نداشته اند که وی در کتابش آورده است: پیامبر، قرآن و احادیث توجهی به علم ندارند و اگر داشته‌اند، فقط دعوت به علم دینی کرده‌اند و تعقل و تفکر مورد نظر اسلام نیز فقط درباره دین است که با شواهدی ثابت کردیم که پیامبر به تمامی شقوق علم اعم از تجربی و انسانی و ... توجه کرده اند. وی در ادامه تاکید کرده است ولو با فرض توجه قرآن به علم، دعوت به علم جدید ندارند و در زمان ایشان ابن مسایل وجود نداشته است و شواهدی را هم آورده است و آیه 9 زمر، را در این باره مطرح کرده است که پاسخ بر این شبهه را در جلسه گذشته آوردیم.
وی ادامه داد: همان طور که گفته شد اینکه قرآن از علوم تجربی بی اطلاع بوده حرف نادرستی است زیرا بیان شد که قرآن هم نظریه پردازی علمی دارد، هم اعجاز علمی و هم مطالب علمی فراوان که دو هزار آیه علمی را محققان برشمرده اند.

استفاده علامه از سیاق

رضایی اصفهانی بیان کرد: سیاق با وجود آنکه گاهی می تواند مفهوم یک آیه را تغییر دهد و این اصل را می پذیریم و مرحوم علامه طباطبایی نیز به صورت گسترده از آن بهره برده است ولی سیاق قرینه ظنیه است و در درک مفلهوم یک آیه حجت مطلق نیست و می توان خلاف آن هم حرکت کرد و برداشتی داشته باشیم. در آیه 9 زمر نیز این مسئله وجود دارد و نویسنده کتاب نقد قرآن به اشتباه به آن تمسک کرده است.
وی افزود: در آیه اکمال، این آیه از سیاق آیات قبل به دلیل روایات متواتر غدیر از سیاق خارج می شود و اکمال ناظر به اکمال احکام نمی شود،  بنابراین به فرض که ما مطالب نویسنده کتاب نقد قرآن را بپذیریم باز هم حرف او نادرست است زیرا سیاق ظنی است.
رضایی اصفهانی عنوان کرد: روایت از پیامبر داریم که علم را ولو در چین هم باشد بروید فراگیرید آیا در آن موقع علم دینی در چین بوده است با اینکه در این روایت، چین هم موضوعیت ندارد ولی خواسته مطلوب بودن علم را به صورت مطلق مطرح کند و در روایات مشابه دیگر نیز این مسئله مصداق دارد.
رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج) با طرح این سؤال که آیا در آیه 9 زمر اصلا سیاقی وجود دارد یا نه گفت: برخی گفته اند هل یستوی الذین یعلمون؛ علم به صورت مطلق است و برخی هم که قائل به مطلقیت نیستند گفته اند موارد قبلی که افراد با ایمان که معرفت الهی دارند بر افرادی که چنین معرفتی ندارند برتر هستند این اولی و اکبر مصادیق این قاعده است نه انحصار در این مصداق باشد. در روایت است که ما اهل بیت می دانیم و دشمنان ما نادانند و شیعیان ما خردمندان هستند در اینجا نیز مصداق اکمل ذکر شده نه انحصار در این مصداق.
رضایی اصفهانی ادامه داد: زمخشری در کشاف که از قدیمی ترین کتب تفسیری ادبی است گفته است که در آیه 9 زمر، بخش دوم کلام در این آیه نیامده است و نتیجه گیری از آن برداشتی است که ما می کنیم. بنابراین در اینجا نیز مطلق مسئله این است که کسی که نمی داند با کسی که می داند برابر نیست. این روش که روش مقایسه است یک روش ترتبیتی در قرآن است گاهی اوقات مخاطب را در سر دوراهی قرار می دهد و می پرسد که آیا اعمی و بصیر مساوی هستند، آیا کسانی که می دانند و نمی دانند یکی است؟ آیا ظلمات و نور یکی است، قرآن پاسخ هم نمی دهد و درک آن را به مخاطب و وجدان او وامی گذارد.
رئیس دانشگاه عالی علوم قرآن و حدیث المصطفی(ص) اظهار کرد: قرآن در اقتصاد، سیاسیت، تربیت و ... دخالت کرده و دنیا را مزرعه آخرت می داند و این طور نیست که دنیا را رها کرد ه باشد؛ دین از اهدافش دخالت در دنیاست البته اهداف بالاصاله و بالعرض و و... داریم.
وی افزود: دومین دلیل نویسنده نقد قرآن در رد توجه اسلام به علم به یک روایتی استناد جسته است که انما العلم ثلاثه، آیة محکمة، فریضة عادله و سنة قائمه و ما خلاهن فضل؛ یعنی عقاید، احکام و اخلاق. در پاسخ می گوییم که روایت صریح تر و قویتر از این روایت هم وجود داشته که اگر نویسنده سوادش می رسید از آن بهره می برد؛ ثانیا همان طور که قرآن شان نزول دارد روایت هم شان صدور دارد، در این روایت «انما» حصر اضافی است نه حقیقی یعنی مطلب، کلی بیان نشده است و ناظر به شان صدور خاصی است که در پاسخ به فردی بیان شده که دنبال ترویج علم انساب و ... بوده در حالی که پیامبر فرمودند باید اخلاق و عقاید و ... یاد بگیرید؛ علم اینهاست که در برابر  علم انساب بیان شده نه علم مطلق و نکته مهمتری نیز هست که پیامبر در این حدیث جمله ای دارد که علم انساب و اشعار، علم است که ضرر نمی زند ولی نفعی هم برای دانستن ندارد، یعنی پیامبر همین علوم را هم رد نمی کند بلکه درصدد اولویت بندی میان علوم است و علم اخلاق و عقاید را بر همه علوم ترجیح داده اند.
وی افزود: این روایت تنها روایت درباره علم  نیست روایات متعددی در تقسیم علم داریم؛ امام صادق در چهار دسته تقسیم فرموده است، بنابراین اینکه سها علم را به همان سه دسته و بر اساس آن روایت تقسیم کرده رد می شود زیرا سها علم غیر از دین را علم نمی داند.
رضایی اصفهانی با اشاره به مبانی آیت الله جوادی بیان کرد: براساس مبنای ایشان، ما اصلا علم غیردینی نداریم و علوم طبیعی و تجربی هم علم دینی هستند که ردیه ای بر نظر سهاست ولی ممکن است کسی این مبنا را قبوول نداشته باشد که جای بحث جدا دارد.

تفسیر صلب و ترائب

در ادامه این نشست، این قرآن پژوه به بحث شبهه صلب و ترائب پرداخت و گفت: قرآن انسان را آفریده شده از آب جهنده می داند که از بین صلب و ترائب خارج شده است و در سوره اعراف نیز خروج منی از «ظهور» یعنی پشت دانسته است و سها نیز بر مبنای همین دو آیه آن را اشتباه علمی قرآن می داند.

وی اظهار کرد: ترجمه ها صلب را برای پدر و ترائب را برای مادر عنوان می کنند، در تفسیر مهر بیان شده که آبی که از پشت و دو استخوان پیش مرد یعنی بین دو پا بیان شده است؛ سها مطرح کرده است که امروزه ثابت شده منی در کیسه بیضه ساخته می شود و از مسیر ادرار خارج و ربطی به ستون فقرات که قرآن مطرح کرده است ربطی ندارد.

وی افزود: از دو جهت پزشکی و لغات قرآنی باید بررسی کنیم که واقعا محل ساخت منی در کجاست و دوم اینکه آب جهنده برای مرد است یا زن و در ادامه نیز صلب و ترائب را معنا کنیم. در اینجا سه نظر برای محل ساخت منی می توان جمع کرد؛ نطر اول غدد کیسه ای پشت پروستات، دومین نظر گفته اند صلب ستون فقرات است و نظر دیگری هم از فخررازی است که گفته محل ساخت منی کل بدن است و دلیل آن هیجان همه بدن و سستی کل بدن را برشمرده است.

وی عنوان کرد: علامه ماء دافق را منی مرد ذکر کرده است، زمخشری آن را آب مشترک میان زن و مرد می داند که در رد آن آورده اند که اگر مشترک بود باید مائین ذکر می شد نه ماء و برخی هم اوول زن را عنوان کرده اند که در این صورت نمی تواند جهنده باشد. دیدگاه زمخشری هم درست نیست زیرا مخلوط اوول و اسپرم که در دیواره رحم می چسبد جنین است که آن هم جهنده نیست بنابراین بهترین دیدگاه همان دیدگاه علامه طباطبایی است.

وی بیان کرد: صلب را چیز شدید و سخت، استخوان ستون فقرات بیان کرده اند و علامه نیز صلب را کنایه از وجود مرد و پشت و پیش او دانسته است. برخی نیز دستگاه گوارش و برخی شدت و قوت و ... دانسته اند که در مجموع هیچ کس صلب را برای زن بیان نکرده است.

این محقق قرآنی ادامه داد: در مورد ترائب نیز گفته اند استخوان محل گردنبند زن، استخوان گلوگاه و سینه که مختص به زن نیست، بین نخاع و سینه هر شخص که در بین این نظرات، ابن کثیر گفته است که دست، چشم و پا و سرتاسر بدن، هر چیز جفت و مساوی در بدن که معرفت هم به این قول استناد کرده است و ما هم در تفسیر مهر آورده ایم که دو استخوان جفت را ترائب می گویند یعنی صلب و ترائب مربوط به استخوان پشت و دو پای مرد است که تعبیری کنایه ای از خروج منی از مرد است که قرآن نخواسته است تا تعبیر قبیحی بیاورد.

جدیدترین نظرات درباره خلقت انسان

وی افزود: آیت الله مکارم نیز بین الصلب و الترائب را جنین می دانند، و در نظری منتسب به آیت الله سبحانی نیز بیان شده که اگر «یخرج» در سوره طارق به انسان بگیریم «یخرج من بین الصلب و الترائب» بدن زن می شود که جنین از آن خارج می شود.

رضایی اصفهانی عنوان کرد: سها گفته است که این تعبیر قرآن خرافه‌ای است که در تورات و کتب باستانی هم آمده است که در پاسخ باید گفت صرف آمدن مطلبی در تورات و کتب قدیمی دلیل بر خوب و بد بودن نیست، سها گفته است این یک غلط عامیانه است که در قرآن هم آمده است.

وی تاکید کرد: نظرات پزشکی موید این مطلب قرآن است و قرآن برای رعایت ادب در مقام کنایه، صلب و ترائب را مطرح کرده است. خلاصه این است که سها می گوید انسان خلاف آنچه قرآن گفته است از صلب و ترائب خلق نمی شود، ولی باید در آیه دقت کنیم و بگوئیم که اولا ترائب برای زن نیست و فقط مرد در اینجا مطرح است و دوم اینکه اگر یخرج را به انسان برگردانیم زن مصداق آن می شود که باز هم مرد مطرح نیست و باز هم دیدگاه سها رد می شود.

بازتاب خبر در رسانه ها:

خبرگزاری ایکنا