مفسر و مترجم قرآن کریم با رد شبهات مطرح شده درباره ارث در اسلام تاکید کرد: تقسیم ارث در اسلام برای ایجاد توازن و رعایت عدالت اقتصادی است و نه ایجاد تساوی. گرچه در یک بینش عمیق دینی و قرآنی در می‌یابیم که سهم مالی زنان به علت دریافت مهریه و نفقه در مجموع از مردان بیشتر می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکترمحمدعلی رضایی اصفهانی، شامگاه شنبه، 26 دی ماه در ادامه سلسله جلسات پاسخگویی به شبهات جدید قرآنی در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) با اشاره به شبهات مطرح شده درباره ارث در قرآن کریم از سوی برخی افراد از جمله نویسنده کتاب نقد قرآن گفت: افرادی که چنین شبهاتی را مطرح کرده‌اند اصل سخن آنان این است که ارث زنان در اسلام نصف ارث مردان است و این ظلم به زن محسوب می‌شود و نشانه حقیر و پست‌تر بودن جنس زن نسبت به مرد در اسلام است.
مقابله اسلام با قوانین جاهلی
وی با طرح ابعاد این شبهه به پاسخ به آن پرداخت و تصریح کرد: قبل از اسلام و براساس تصریح متون تاریخی به زن و کودک ارثی تعلق نمی‌گرفت زیرا این دو قشر در جنگ تاثیرگذار نبودند ولی بعد از اسلام براساس آنچه در شان نزول آیه هفتم سوره نساء بیان شده است این قانون جاهلی مورد چالش جدی قرار گرفت و به تدریج از بین رفت.
این قرآن پژوه اظهار کرد: در شان نزول آیه هفتم سوره مبارکه نساء آمده است که اوس بن ثابت وقتی وفات کرد عموزاده های او اموال بر جای مانده از او را تماما برای خود ضبط کردند در حالی که اوس دارای همسر و فرزند بود و همسر اوس به نزد پیامبر مشرف شد و ماجرا را بازگو کرد تا این آیه نازل شد که در آن بر لزوم تعلق ارث طبق قانون ارث اسلامی تصریح و تاکید شد.
وی تاکید کرد: عرب جاهلی معتقد بود که افراد تاثیرگذار در جنگ باید ارث ببرند ولی اسلام با این قانون جاهلی مقابله کرد که این موضوع مورد توجه شبهه‌افکنان قرار نمی‌گیرد و آن را نادیده می‌گیرند.
رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج) با بیان اینکه این رفتار و قانون جاهلی عرب هنوز هم به ندرت در برخی مناطق وجود دارد و حتی تا قرن 19 در اروپا نیز وجود داشت بیان کرد: حتی در اسلام ارث بردن نزدیکان نیز به موجب عقل مورد تایید است تا برای افراد ایجاد انگیزش اقتصادی داشته باشد و گرنه اگر مانند سیستم های کمونیستی باشد در این صورت فرد وقتی بداند بعد از وفاتش ارثش به دولت می رسد و اطارفیانش بهره ای نمی‌برند انگیزه ای برای ثروت آفرینی نخواهد داشت.
رئیس مدرسه عالی قرآن و حدیث المصطفی(ص) با بیان اینکه این مسئله فطری و عقلی است تصریح کرد: اگر همه ارث به فرزند دختر و یا پسر برسد جامعه تک قطبی خواهد شد زیرا رعایت عدالت در توازن اقتصادی است همچنین در قانون ارث قرآنی، به نیاز افراد توجه شده است بنابراین ارث در اسلام براساس عدالت است نه تساوی.
تغییر صورت مسئله
رضایی اصفهانی ادامه داد: یکی از ادعاهای شبهه افکنان این است که اصل ارث در اسلام متعلق به مرد است و ارث زن نصف مرد است در حالی که بر خلاف این گفته، اصل ارث در اسلام متعلق به زن است زیرا تعبیر دقیق قرآنی این است که «للذکر مثل حظ الانثیین» یعنی مرد دوبرابر زن ارث می برد یعنی اصل، سهم دختر است اگرچه ممکن است نتیجه این باشد که ارث زن نصف از مرد است اما باید به دنبال این باشیم که چرا مردان دوبرابر ارث می برند نه اینکه بگوییم چرا زن سهم ارثش نصف است یعنی صورت مسئله کاملا عوض می شود.
پاسخ‌های نقضی و حلی به شبهه ارث
مفسر و مترجم قرآن کریم عنوان کرد: دو پاسخ نقضی و حلی می توان برای این موضوع داد؛ در پاسخ نقضی می گوییم اولا همیشه آنطور که سها مدعی است ارث زن نصف مرد نیست مانند مواردی که والدین به صورت یک ششم و یکسان ارث می برند همچنین وقتی فردی متوفا می شود و پدر و دختر او باقی می مانند که پدر یک ششم و دختر پنج ششم ارث می برد یعنی در برخی موارد ارث دختر و زن یا با مرد یکسان و حتی در برخی موارد چندین برابر بیشتر است پس سخنان سها در یک برداشت عمیق از قانون ارث قرآنی نقض می شود.
لزوم نگرش سیستمی به خانواده قرآنی
دکتررضایی اصفهانی با بیان پاسخ حلی به این مسئله تصریح کرد: نگرش سیستمی به خانواده قرآنی و نگاه عمیق نشان می دهد که تقسیم ارث برای رعایت عدالت و توازن اقتصادی است و برعکس شبهه افکنان، زن در نهایت سهم بیشتری از مال را می برد زیرا زن از طرفی ارث می گیرد، مهریه دارد، نفقه دریافت می کند و مسئولیتی نیز برای هزینه کردن برای فرزندان ندارد ولی مردان اگر چه دو برابر هم ارث می برند ولی هم باید نفقه بدهند، هم مهریه و هم برای ازدواج و تامین فرزندان باید هزینه کنند.
این قرآن پژوه ادامه داد: در روایات متعدد از جمله در کافی، جلد 7 صفحه 85 در ذیل این آیه(7 نساء ) این پاسخ از سوی امام معصوم(ع) تصریح شده است زیرا کارکرد ارث دختر، ذخیره سازی و کارکرد ارث پسر، هزینه کردن است و در نگاه قرآنی اگر زن و مرد ارث یکسانی ببرند زن ها به مرور زمان ثروتمند و مردان فقیر می شوند و تعادل اقتصادی در جامعه به نفع زنان خواهد شد.
تعبدی بودن قانون ارث
این محقق قرآنی بیان کرد: تاکید بر این نکته هم لازم است که قانون ارث اسلام، تعبدی است و از روی حکمت و علم الهی وضع شده است که تعبیر«علیما حکیما» در انتهای آیات مربوط به ارث موید این مسئله و احتمالی بر بیانگر حکمت حکم است.
خلط میان قانون و ارزش
وی ادامه داد: یکی از اشتباهات منتقدان به قانون ارث در قرآن این است که میان قانون و ارزش خلط کرده اند مثلا اگر پلیس برای تسهیل در رفت و آمد خیابانی را ببندد و دیگری را باز بگذارد یعنی قانون وضع کرده که هدف آن تسهیل در رفت و آمد مردم است آیا می توانیم بگوییم که مردم خیابانی که بسته شده انسان های بدتری بوده‌اند و حقیرتر و مردم دیگر خیابان افضل از آنها؟ آیا می‌توان چنین ارزشگذاری بری این قانون داشت؟ در بحث ارث نیز افرادی مانند سها مرتکب چنین خلطی شده‌اند و از قانون ارث نتیجه ارزشی گرفته‌اند و چون سهم ارث مرد دو برابر زن است آن را ظلم به زن تلقی کرده‌اند.
رضایی اصفهانی عنوان کرد: قانون برای تنظیم روابط اجتماعی میان افراد یک جامعه است و طبق حکمت و مصلحت صورت می گیرد به خصوص اینکه این حکمت از سوی خدایی صورت گرفته که حکیم مطلق است بنابراین بحث ارث، مبنای ارزشی نداراد بلکه مبنای آن قانونی است و برای ایجاد توازن و عدالت اقتصادی صورت گرفته است ضمن اینکه همان طور که بحث شد قانون ارث اسلامی بر خلاف عادت جاهلی عرب است در صورتی که شبهه افکنان خواستار تساوی ارث هستند که این تساوی عین بی عدالتی و بر هم زننده توازن اجتماعی است.
رئیس مدرس عالی قرآن و حدیث المصطفی(ص) امروز دشمنان شبهات را به صورت گسترده در فضای بین‌المللی پخش کرده‌اند و به یک میزان این شبهات در تمامی دنیا پخش شده و می شود و شبهه ای که در آمریکا عنوان شده امروز در قم هم شنیده می‌شود که البته از برکات آن همین ارایه پاسخ منطقی و مستدل است.
نقش زمان و مکان در اجتهاد
حجت الاسلام رضایی اصفهانی با اشاره به شبهه‌ای در خصوص اینکه قانون ارث اسلام رای هزار و 400 سال قبل است و برای امروز که نقش و کارکرد زنان کاملا از قبل متفاوت شده است کارآیی ندارد ادامه داد: یکی از مطالب بسیار مهمی که امام خمینی(ره) در اواخر عمر شریفشان مطرح کردند نقش زمان و مکان در اجتهاد و صدور حکم است و به همین دلیل در اواخر عمر شطرنج را به دلیل از دست دادن موضوعیت آن در آلات قمار حلال شمردند که سر و صدای زیادی نیز ایجاد کرد بنابراین باید ببینیم زمان و مکان چه میزان در اجتهاد نقش دارد.
وی در پاسخ اجمالی تاکید کرد: ارث قرآنی از جمله قوانین مصرحی است که مشمول زمان و مکان نیست و تعدی‌کنندگان از آن به تصریح قرآن گرفتار خلود در جهنم و عذابی مهین خواهند شد در حالی که در برخی موضوعات مانند خوردن گوشت مردار در هنگام اضطرار تصریح قرآن بر حلیت است و در برخی موارد دیگر نیز می‌توان زمان و مکان را دخیل کرد.
یادآور می‌شود قرار شد این شبه در جلسه‌ای جداگانه مورد طرح مجدد و پاسخ تفصیلی قرار گیرد.

بازتاب خبر در رسانه ها :

خبرگزاری ایکنا