نویسنده تفسیر مهر با اشاره به اهداف خلقت آفرینش و رابطه آن با تشکیل اجتماع تاکید کرد: قرآن کریم اهداف مقدماتی، میانی و نهایی برای آفرینش جهان، بعثت انبیاء و نزول قرآن برشمرده است که برخی بزرگان کسب علم و معرفت و خردورزی را مهمترین هدف نهایی از خلقت و نزول قرآن می‌دانند.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکترمحمدعلی رضایی اصفهانی شامگاه شنبه ۱۵ آبان ماه در ادامه مباحث تفسیر اجتماعی قرآن در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) با اشاره به فراز «و لعن الله امة سمعت بذلک و رضیت به» در زیارت عاشورا با اشاره به اینکه کودکان اهل‌بیت(ع) در کربلا و شام توسط بنی امیه به شهادت رسیدند گفت: امروز هم پیروان بنی امیه به نوعی این شیوه را در سوریه و یمن دارند و اگر در آن زمان هند جگرخوار داشتیم امروز نیز در ملا عام و جلوی دوربین جگر بی گناهان را می‌خورند که این تفکرات ارث برده از تفکرات آن دوران است.
وی افزود: این شیوه، شیوه بنی امیه است که در جهان اسلام پایه‌گذاری کردند و در دوره پیامبر نبود؛ ایشان به شدت از چنین کارهایی نهی می‌فرمود کارهایی مانند موروثی کردن خلافت، ریختن سم در غذای افراد برای نابودی آنان و یا کشتن کودکان و بی گناهان که در صدر اسلام به شدت نهی می‌شد و امروز نیز پیروان بنی امیه این شیوه را ادامه می‌دهند.
وی در ادامه مباحث تفسیر اجتماعی به اهداف و وظایف اجتماع پرداخت و افزود: این موضوع از مباحث فلسفه اجتماعی است که کمتر در جامعه‌شناسی و مطالعات اسلامی به آن پرداخته شده و مباحث منسجمی را شاهد نیستیم و گاهی خلط مبحث نیر صورت داده‌اند؛ یکی از جامعه‌شناسان غربی(کوئن)، کسب مهارت‌های اجتماعی را جزء وظایف اجتماعی بر شمرده است؛ خانم بنت الشاطی که یکی از قرآن‌پژوهان مصری و محب اهل‌بیت(ع) و دارای مدرک دکتری و صاحب مقالات و کتب متعدد است در زندگینامه خود آورده که یکی از افتخارات من دوره خانه‌داری است و در این شاخه رتبه اول را دارم در حالی که در ایران زنان همه رشته‌ها را می‌خوانند جز خانه داری و آقایان نیز مهارت‌های زندگی مشترک را کمتر بلد هستند لذا طلاق در جامعه زیاد شده است.
دکتررضایی اصفهانی ادامه داد: توان ارتباط موثر با دیگران در قالب نوشتن و خواندن و برقراری ارتباط اجتماعی، فراگیری قابل قبول تامین نیازهای بدنی اعم از نیازهای جنسی و ...، تمرکز ذهنی بر ارزش‌ها و اعتقادات و هنجارهای اجتماعی زیرا هر جامعه‌ای آداب و رسومی دارد که ولو فرد به آن اعتقاد نداشته باشد باید به آن احترام بگذارد مثلا اگر در مدینه و مکه قرآن بخوانیم و آن را کنار دستمان بگذاریم تا نماز بخوانیم با برخورد شرطه‌ها مواجه می‌شویم زیرا آنان این کار را توهین می‌دانند و یا در آنجا خوابیده قرآن می‌خواند در حالی که ما چنین چیزی را در ایران نداریم یعنی احترام به قرآن در آنجا یک فرم و در ایران فرم دیگری دارد البته در مباحث قرآنی، معیار خرافی نبودن و مطالب ضد دین و ضد عقل، بسیار مهم است .
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) با بیان اینکه باید میان اهداف اجتماع، وظایف و اهداف اجتماعی شدن تفاوت قائل شویم با اشاره به کتاب محمد الوان درباره هدف اجتماع تصریح کرد: وی معتقد است وظیفه اجتماع یک چیز بیشتر نیست و آن خلافت روی زمین است و استناد به خلافت آدم و حوا بر روی زمین کرده است.
این محقق بیان کرد: گاهی در مطالعات اجتماعی میان این سه مقوله یعنی وظایف اجتماعی، اهداف و اهداف اجتماعی شدن خلط صورت گرفته است؛ زیرا این مقولات با هم متفاوت هستند یعنی اگر فرد بلد نباشد مهارت ارتباط با دیگران را کسب کند در جامعه طرد خواهد شد؛ بنابراین باید میان این سه مقوله تفاوت قائل شد و با بررسی‌هایی که ما انجام داده‌ایم قرآن کریم در هر سه مقوله حرف‌های نابی هم برای گفتن دارد و نتایج جالبی در زندگی هم دارد.
حجت الاسلام رضایی اصفهانی با اشاره به اهداف اجتماع و وظایف اجتماعی و ... در قرآن کریم ادامه داد: برای رسیدن به این بحث، باید نگاه جامعی به مباحث قرآنی داشته باشیم که متاسفانه غالبا نگاه‌های ناقصی نیز به آن می‌شود در حالی که برای بررسی این مسایل باید چند هدف عام به عنوان یک قانون مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی ابتدا به این سؤال پاسخ بدهیم که جهان برای چه آفریده شده است، هدف از آفرینش انسان چیست، هدف بعثت انبیاء و هدف نزول قرآن چیست؟. لذا برای به دست آوردن سیاست و اقتصاد و فقه قرآنی و ... ابتدا باید به این چهار سؤال پاسخ دهیم و بعد برای مقولات مختلف، برنامه‌ریزی کنیم.
عالم شدن؛ مهمترین هدف آفرینش
رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج) با بیان اینکه برخی اهداف، مقدماتی، برخی میانی و برخی نهایی است و این اهداف همگی در یک رتبه نیستند مثلا عبادت هدف مهمی است ولی خودش هدف برای رسیدن به لقاء الله است تصریح کرد: قرآن کریم می‌فرماید ما دنیا را برای شما(انسان‌ها) قرار دادیم یعنی یکی از اهداف، خلق جهان برای انسان بوده است؛ هدف دوم این است که آسمان و زمین برای بشر خلق شده تا انسان بداند یعنی جهان برای دانش‌افزایی بشر و کسب علم خلق شده است آن هم علم به قدرت و علم الهی یعنی هر کسی علم و معرفت بیشتری دارد بیشتر در راستای هدف خلقت حرکت کرده است از این رو کسانی که برای غیرعلم زندگی می کنند چگونه زندگی خود را توجیه می کنند یعنی در یک چرخه بسته کار کردن برای خوردن و خوردن برای کار کردن گرفتار هستند.
این محقق و قرآن‌پژوه بیان کرد: نکته دیگری که از آیات استفاده می‌شود این است که خداوند آسمان و زمین را به حق آفریده است تا قیامتی برپا و عدالت اجرا شود و هر کسی به پاداش خودش برسد لذا یکی از اهداف مهم آفرینش جهان، معاد است بنابراین عدالت هدف واسطه‌ای و علم و برپایی قیامت هدف نهایی است.
مصادیق عبادت
دکتررضایی اصفهانی با بیان اینکه از دید قرآن کریم، هدف اجتماع باید دانش‌افزایی و عدالت باشد به بحث عبادت اشاره و تاکید کرد: عبادت هم خود مقدمه برای معرفت است زیرا عبادت بدون معرفت قابل تحقق نیست همچنین عبادت امر مطلقی  است و تنها به انجام واجبات نیست بلکه کمک به دیگران، کسب علم و ... نیز از مصادیق مهم عبادت است البته خود عبادت نیز هدف نهایی نیست؛ همچنین یکی دیگر از اهداف قرآن کریم از تشکیل اجتماع، آزمایش انسان است؛ البته آزمایش هدف مقدماتی در خلقت انسان است.
نویسنده تفسیر مهر، رحمت را یکی از دیگر اهداف آفرینش دانست و بیان کرد: قرآن کریم فرموده است خداوند به واسطه رحمت خویش دل‌های انسان‌ها را به همدیگر نزدیک کرده است و امیدواریم وحدت امت اسلامی نیز در پرتو عمل به آیات قرآن به جامعه اسلامی برگردد؛ بنابراین یکی از اهداف آفرینش انسان نزول رحمت الهی بر مردم است که خود این هم هدف نهایی نیست و مقدماتی است.
وی با بیان اینکه می‌توان میان برخی اهداف مانند رحمت و لقاء الله و عبادت و ... جمع کرد افزود: برخی افراد گفته‌اند برخی اهداف بعد عملی زندگی را نشان می دهد و برخی هدف علمی از خلقت افرینش را نشان می‌دهد یعنی اگر در جایی کادح الی ربک، آزمایش و ... را گفته معطوف به هدف عملی است و اگر سخن از رحمت و علم است معطوف به بعد نظری است. برخی بزرگان مانند آیت‌الله جوادی آملی، معرفت و علم را هدف نهایی و برخی لقاء الهی را هدف نهایی خلقت می‌دانند.  
بعثت و رابطه آن با هدف اجتماع
حجت الاسلام و المسلمین رضایی اصفهانی با اشاره به اهداف بعثت و ارتباط آن با اهداف اجتماع تصریح کرد: اهداف بعثت بسیار زیاد است و شامل اهداف مقدماتی، واسطه و نهایی می شود؛ برخی آیات خواندن کتاب بر مردم و تزکیه، تعلیم، تعلیم حکمت که بعد عقلانی سنت است، انذار و تبشیر، روشنگری و فراخواندن مردم به سمت خدا را مهمترین اهداف بعثت انبیاء ذکر کرده که این‌ها اهداف مقدماتی محسوب می‌شوند. اما برخی اهداف واسطه هستند و فی نفسه نیز ارزش دارند مانند آزادی که فرمود پیامبران مبعوث شدند تا غل و زنجیر خرافات و طاغوت و جهل را از دست و پای انسان باز کنند و او را آزادی واقعی ببخشند؛ در آیاتی دیگر دعوت به قسط به عنوان یک هدف میانه مهم ذکر شده است، قرآن کریم در بحث عدالت و قسط فرموده است مردم را باید طوری تربیت کنید که خود مردم نسبت به اقامه قسط و عدل حساس باشند و آن را بر پا دارند نه اینکه بخواهیم با زور آنان را به قسط واداریم همچنین برخی آیات، رسیدن به حیات طیبه را مهمترین هدف بعثت انبیاء می دانند یعنی عدالت و آزادی و ... همه مقدمه برای رسیدن به حیات طیبه برای انسان است تا او مرده متحرک نباشد زیرا برخی انسان ها اسمشان آدم است ولی مرده متحرک هستند از این رو قرآن، کافر را در مقابل حی قرار داده و نه مسلمان زیرا کافر را مرده متحرک می‌داند.
وی با اشاره به اهداف نزول قرآن و رابطه آن با اهداف اجتماع افزود: مهمترین اهداف مقدماتی نزول قرآن شامل هشدارگری و انذار برای جهانیان، بشارت‌گری، تبیان لکل شیء، تقویت خردورزی، تدبر در قرآن و عواقب امور و کارها، تقویت تفکر (که میان تعقل و  تفکر فرق وجود دارد و تفکر را در مقدمات و جزئیات می‌دانند و تعقل در کلیات و اصول است)، یادآوری کننده که فرموده است قرآن للذکر است و، هدایت و رحمت است.
دکتررضایی اصفهانی عنوان کرد: همچنین داوری میان مردم به قسط و حق، موعظه و شفا که شامل شفای اخلاقی و اعتقادی و سلامت و ... است، از جمله اهداف مهم واسطه‌ای است و اهداف نهایی نیز خروج از ظلمات و رفتن به سمت نورانیت و نعمت هدایت و دوری از جهل و کفر و رفتن به سمت نور الهی است که در آیه اول سوره ابراهیم«الر كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ» این هدف مهم بیان شده است.  

بازتاب خبر در رسانه ها :

خبرگزاری ایکنا

--------------------

دبیرخانه انجمن علمی حوزه