نویسنده تفسیر مهر و رئیس مدرسه عالی قرآن و حدیث با بیان اینکه سحر در اسلام مذموم است تاکید کرد: عرف و مذاق علمای دین و حوزه علمیه به طور عام این بوده است که به فراگیری و پیگیری مسایلی مانند جفر، رمل و سحر و ... تشویق نکرده و نمی‌کنند و روش حوزه سوق دادن طلاب به این سمت نیست.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکترمحمدعلی رضایی اصفهانی شامگاه شنبه چهارم اردیبهشت ماه در ادامه سلسله جلسات پاسخگویی به شبهات قرآنی که در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) در قم برگزار شد به طرح شبهه برخی مستشرقان درباره هاروت و ماروت پرداخت و گفت: آیه ۱۰۲ سوره مبارکه بقره«وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَ مَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَكِنَّ الشَّيْاطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَآرِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ ﴿۱۰۲﴾» که اختصاص به این مسئله دارد یکی از پیچیده‌ترین آیات قرآن کریم است.
وی به طرح شبهه سها در این باره پرداخت و گفت: وی مدعی شده است که برطبق صریح این ایه، خداوند دو فرشته بر مردم فرستاده است که این دو فرشته سحر به آنان بیاموزند از این رو این اقدام خدا(العیاذ بالله) ظالمانه است همچنین در تاریخ سندی بر وجود هاروت و ماروت نداریم و با همین شبهه خواسته تا الهی بودن قرآن را زیرسؤال ببرد.
وی تاکید کرد: اگرچه با پذیرش فرض و احتمال سها، که این دو را فرشته گرفته است آیه تصریح بر این مسئله دارد که آنان سحر به مردم نمی‌آموختند زیرا سحر فی نفسه کفر بود و آنان کافر نبودند بلکه برطبق عقیده برخی از مفسران انسان‌های صالح و به احتمال ضعیف‌تر دو نبی بودند.
میلیون‌ها احتمال برای یک آیه
وی ادامه داد: برخی مانند علامه طباطبایی بیش از یک میلیون احتمال برای این آیه شریفه بیان فرموده‌اند و برخی مانند آیت‌الله خزعلی حتی این احتمال را به هفت میلیون می‌رساندند.
رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج) تصریح کرد: الملکین در این آیه، به دو منظور در دید مفسران گرفته شده است برخی آن را به معنای فرشته و برخی مانند آیت الله معرفت نیز آن دو را به معنای پادشاه دانسته‌اند.
رئیس مدرسه عالی قرآن و حدیث بیان کرد: در مورد سحر در این آیه شریفه نیز دو دیدگاه عمده وجود دارد؛ برخی مفسران سحر را دارای تاثیر واقعی و تکوینی می‌دانند که عین خارجی را تغییر می دهد و برخی نیز معتقدند که سحر تنها دارای تاثیر روانی است و نه واقعی.
وی اظهار کرد: آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی طرفدار دیدگاه دوم هستند و ایشان معتقدند که سحر تاثیر تکوینی ندارد بلکه ساحر با سحر خود و با ایجاد فضای روانی مدنظر خود در افراد روی آنان تاثیر می‌گذارد و این مفسر قرآن مویداتی نیز از قرآن کریم مانند«سحروا اعینهم» و ... آورده‌اند.
 دیدگاه‌ها در مورد سحر
دکتررضایی اصفهانی عنوان کرد: در بحث ایجاد تفرقه میان زن و مرد نیز در این آیه شریفه در واقع ایجاد خیال‌انگیزی و توهم در زن و مرد است و به معنای تاثیر تکوینی نیست.
این قرآن‌پژوه به طرح این سؤال پرداخت که آیا سحر از سنخ دانش و علم است یا نه و بیان کرد: اسلام و قرآن کریم تشویق بسیار زیادی به فراگیری علم کرده است ولی کهانت و سحر از سنخ علم نیست بلکه علم‌نماست لذا اسلام بر آن تشویق نکرده بلکه آن را نفی هم کرده است.
سحر، علم‌نماست
نویسنده تفسیر مهر اظهار کرد: سحر برای گمراهی و راهزنی دین و دنیای مردم از سوی سحره طراحی و اجرا می‌شود از این رو در فقه شیعه، حکم آن قتل است زیرا سحر خرافه و رهزنی و انحراف‌آفرینی است به همین دلیل قشر سحره همواره در طول تاریخ در مسیر انبیاء الهی ایستادگی کرده و عمدتا از دشمنان آنان بوده‌اند.
وی افزود: اسلام با مطالب علم‌نما و دانش‌نما که نه تنها نفعی برای دین و دنیا ندارد بلکه به مردم ضرر هم می‌زند موافق نیست و تنها یک مورد آن هم آموزش و یادگیری برای دفع سحر سحره استثنا شده است مانند آنچه درباره هاروت و ماروت گفته می‌شود که سحر را فراگرفتند تا دفع سحر کنند. 
این قرآن‌پژوه به تفاوت میان سحر و معجزه پرداخت و با بیان اینکه سحر مورد غلبه واقع می‌شود ولی معجزه هرگز مغلوب نمی‌شود گفت: علامه طباطبایی انواع سحر را در ۷ تا ۸ مورد و برخی بیشتر از آن تقسیم‌بندی کرده‌اند ولی اینکه آیا شعبده بازی‌های امروزی نیز در زمره سحر محسوب می‌شود یا نه برخی از مراجع به عنوان سرگرمی حکم به جواز آن داده‌اند اگرچه در مجموع سحر در اسلام مذموم است.
وی با بیان اینکه اگر سحر را«کل ما لطف و دق» بدانیم شعبده نیز در زمره آن قرار می‌گیرد مگر اینکه در تعریف آن بازنگری شود و ادامه داد: بیشتر ادعاهای مربوط به سحر، جن‌گیری و ... توهم و خرافات است و منجر به سوء استفاده و کلاهبرداری از سوی برخی افراد سودجو شده است اگرچه سحر موضوعی است که واقعیت دارد و وجود جن نیز مسئله‌ای یقینی است و ممکن است همان طور که از میکروب‌ها و موجودات تک سلولی می‌توان استفاده مطلوب و یا نادرست کرد برخی بتوانند از اجنه نیز این نوع استفاده‌ها را ببرند.
عرف حوزه در زمینه علوم فراروان‌شناسی
حجت الاسلام رضایی اصفهانی اظهار کرد: عرف و مذاق علمای دین و حوزه علمیه به طور عام این بوده است که به فراگیری و پیگیری مسایلی مانند جفر، رمل و سحر و ... تشویق نکرده و نمی‌کنند و روش حوزه سوق دادن طلاب به این سمت نبوده و نیست و مصلحت هم نیست که این مسایل در حوزه و خارج آن مورد تشویق قرار گیرد.
وی تاکید کرد: اقل تاثیر منفی رفتن به سوی این گونه امور، مبتلا شدن به فقر و اتلاف عمر انسان است.
این قرآن‌پژوه عنوان کرد: در آیه شریفه مورد بحث آمده که حضرت سلیمان کفر نورزید که نشان می‌دهد ایشان در دوره خویش از سوی برخی افراد شیطان‌صفت متهم به کفر بوده است.
وی افزود: تعلیم سحر ذاتا کفر بوده است به همین دلیل هاروت و ماروت نیز براساس این آیه، تعلیم سحر نداشتند از این رو در تفاسیر نیز در مورد اینکه هاروت و ماروت چه موجوداتی بودند دچار اختلاف فراوان است و برخی آنها را فرشته می‌دانند و برخی آنان را انسان‌های فرشته‌خو تلقی می‌کنند.
دکتررضایی اصفهانی بیان کرد: لفظ ملک در قرآن هم برای فرشته و هم برای انسان استعمال شده است ولی با توجه به قرینه در آیه، چون فرشتگان استعداد زمینی شدن ندارند تا چیزی برآنان نازل شود از طرفی هاروت و ماروت در مقام انذار و تبشیر مردم بوده‌اند از این رو احتمال فرشته بودن آنان ضعیف است و احتمال انسان‌های فرشته صفت بودن را تقویت می‌کند.
وی اظهار کرد: در بحث تفرقه میان مرء و زوج نیز اگر به لغت مراجعه شود این احتمال تقویت می‌شود که مراد از زوج، همیشه زن و شوهر نیست بلکه به هر جفت و قرینه، زوج گفته می‌شود.

بازتاب خبر در رسانه ها :

خبرگزاری ایکنا