استاد برجسته تفسیر حوزه علمیه با بیان اینکه ما روزانه غرق در امتحان هستیم، به تبیین فلسفه و چرایی امتحانات الهی پرداخت.
آیت‌الله رضا استادی، شامگاه دوشنبه 19 بهمن ماه در جلسه تفسیر سوره مومنون در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) با اشاره به بحث ابتلاء و آزمون به آیه شریفه «إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ وَإِن كُنَّا لَمُبْتَلِينَ» اشاره کرد و گفت: هر جا بعد از «ان» حرف «لام» باشد حتما آن حرف برای تاکید است، که خیلی جاها در ترجمه ها اشتباه شده است و حتی در سوره جمعه نیز برخی این اشتباه را در ترجمه داشته اند. در حالی که منظور از آن این است که ما حتما شما را امتحان می کنیم همان طور که نوح و خانواده او و موافقان و و مخالفان او را امتحان کردیم. در برخی تفاسیر هست که ما کلا امتحان کننده هستیم و نوح و امثال ایشان به عنوان مصداق ذکر شده اند که این تعبیر درست تر به نظر می رسد.
وی با طرح این سؤال که چراخداوند امتحان می کند به آیه 143 سوره بقره اشاره و بیان کرد: خداوند عالم است و علم ذاتی دارد و گذشته و آینده را هم می داند اما می فرماید ما قبله را عوض کردیم تا بدانیم چه کسی تبعیت می کند و چه کسی نافرمانی خواهد کرد؛ در اینجا این سؤال مطرح است خدایی که می داند چرا دوباره امتحان می کند تا بداند.
آیت‌الله استادی با بیان اینکه برهان یقین آور و قطعی وجود دارد که خدا حی و قادر است و همه چیز را می داند تصریح کرد: این سؤال برای همه مطرح است که خدا که می داند برای چه امتحان می کند تا بداند ما چه کاری می کنیم؛ در مجمع البیان در ذیل این آیه آمده است که خداوند با ما معامله کسی را می کند که می خواهد عالم شود؛ جواب دیگری که داده اند این است که تا آنچه را که معلوم است ظاهر شود یعنی چه کسی به عالم غیب توجه دارد و چه کسی ندارد برخی مترجمینی که دقت داشته اند همین معنای مجهولی(تا معلوم شود) را به کار برده اند؛ ما این آیات را مجبوریم خلاف ظاهر معنا و تاویل کنیم.
مثلا اگر پیامبر در جایی فرمود استغفرالله و چون برهان بر عصمت ایشان داریم باید استغفرالله ایشان را طوری تاویل کنیم که با عصمت سازگار باشد زیرا هیچ عالم دینی مطلب خلاف عقل را قبول نکرده و نمی کند. در این آیه نیز این طور است زیرا در عالم بودن خداوند تردیدی نیست.
آیه و روایت ناسازگار با برهان قطعی باید تاویل شود
عضو شورای عالی حوزه های علمیه بیان کرد: پس اگر آیه و روایتی با عقل و برهان قطعی نساخت باید آن را طوری تاویل کنیم که با آن سازگار باشد؛ استدلال دیگری که آورده اند این است که می گویند خداوند علم دارد ولی هنوز معلوم آن واقع نشده و اگر واقع شد علم جدیدی ایجاد خواهد شد و معمولا این استدلال در تفاسیر بیان شده است.
استاد برجسته تفسیر حوزه علمیه عنوان کرد: علم خدا به آینده بوده است اما بعدا علم به وجود پیدا شده است مانند اینکه می دانیم زید می آید و وقتی آمد علم جدید به آمدن پیدا شده است البته نباید ما علم خدا را با علم خودمان قیاس کنیم و علم خدا در اینجا دو تا علم نیست و جواب چهارم این است که عبارات می فرماید معلوم دو نوع شده است نه اینکه علم عوض شده باشد.
این استاد برجسته حوزه اظهار کرد: اگر خداوند می داند من شرابخوارم اگر نسبت به علمش مرا مجازات کند ممکن است من برگردم به همین دلیل خدا صبر می کند تا به آنچه علم دارد تحقق پیدا کند و در این صورت مجازات کند و این عبارات نیز می گوید ما معلوم فعلی را می خواهیم بدانیم تا ثواب و جزا اشکال نداشته باشد و اتمام حجت شود.
توجیه سیدمرتضی درباره علم خدا و رابطه آن با امتحان
وی ادامه داد: سخن دیگری را سیدمرتضی گفته است که تعبیر آیه «لنعلم»است و چون جمع است یعنی خدا و دیگران مانند پیامبر(ص) و فرشتگان؛ و ما هم در تعابیر عرفی آن را به کار می بریم و می گوییم این خانه را ما ساخته ایم که به یک معنا که ما پول آن را داده ایم درست است و بنا و کارگر هم می گویند ما ساخته ایم و باز هم به تعبیری درست است؛ سیدمرتضی گفته است که خداوند در اینجا حکم دیگران را بر خود بار ساخته است؛ البته آنها بعد از جاهل بودن می دانند و خداوند چیز معلومی را که می داند ظاهر می شود.
آیت الله استادی اظهار کرد: آیاتی که با علم خدا نمی سازد باید تاویل و توجیه کنیم که وجوه چندگانه توجیهات و تاویلات در فوق بیان شد؛ کسانی که در ترجمه دقت داشته اند همه را«معلوم شود» ترجمه کرده اند.
وی افزود: امتحان همان طور که علامه طباطبایی نیز بیان کرده است از سنت های الهی است و استثنا ندارد همان طور که عدل در همه جا خوب و ظلم در همه جا بد است و این استثنا ندارد؛ امتحان نیز سنت الهی است و برای همه ابناء بشر و طلبه و غیرطلبه و ... هست؛ الان انتخابات است و برای فردی که انتخاب می شود و انتخاب می کند نیز این امتحان وجود دارد و ما صبح تا شب در حال امتحان دادن هستیم به همین دلیل گفته اند نگویید خدایا ما را امتحان نکن بلکه بگوییم از امتخانات بتوانیم سربلند بیرون بیاییم.
وی با بیان اینکه امتحان می تواند برای چهار جهت باشد ولی برای خدا سه جهت دارد گفت: خدا ما را امتحان نمی کند که بداند بلکه امتحان می کند که معلومی، ظاهر شود در حالی که ما امتحان می کنیم تا جهلمان برطرف شود.
برخی دلایل امتحان الهی
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه عنوان کرد: خداوند امتحان می‌کند تا ما را به خودمان معرفی کند؛ در مباحث اخلاقی بیان می کنند فردی سال ها عبادت می کند و تصور می کند که فرد مومنی شده است اما با یک نگاه به نامحرم امتحان می شود و می فهمد که نه آنطور که تصور می کرده نیست. خدا انسان ها را می آزماید تا خودشان را به خودشان بشناساند و از ثمرات آن این است که انسان از عجب دور می شود و به ضعف خودش پی می برد.
وی بیان کرد: این نوع امتحان مشترک میان بشر و خداوند است؛ نوع دوم این است که یک معلم در کلاس به یکی دو نفر بهای بیشتری می دهد این نوع امتحان برای این است که به دیگران بفهماند که این بها دادن برای این است که این افراد بیشتر درس خوانده اند؛ خداوند نیز برای اینکه پیامبر و امامی را به مردم بشناساند مبتلا به امتحانات سخت می کند.
این استاد برجسته تفسیر حوزه گفت: نوع دیگری که مشترک میان انسان و خداست امتحان برای تکامل و تمرین است تا انسان بیشتر تمرین کند و تکامل پیدا کند و ورزیده شود و متوقف در همان حال نشود.
وی افزود: خداوند امیر مومنان را امتحان می کند تا مردم بدانند در چه مرتبه و اوجی قرار دارد و مخالف او را هم امتحان می کند ا برای مردم معلوم شود که در چه درجه ای از پستی و شقاوت قرار دارد.
آیت الله استادی با اشاره به آیه «لنبلوکم ایکم احسن عملاالَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ» و آیات مشابه ادامه داد: در این نوع آیات هدف از خلقت، امتحان بیان شده است، در برخی تعابیر داریم که انسان برای رحمت خلق شده است؛ تعبیر دیگری داریم که هدف از خلقت انسان، عرفان است و تعبیری هم قرآن دارد که ما جن و انس را برای عبادت خلق کرده‌ایم.
تکامل؛ هدف خلقت
وی افزود: خلقت انسان برای تکامل است و اینکه بگوییم ما نمی‌خواستیم کامل بشویم پس چرا خلق شدیم این از چراهایی است که به جایی نمی‌رسد و بی‌خود است زیرا خداوند از خلقت هدفی دارد اما هدف خلقت به خود او بر نمی گردد زیرا مستلزم نقص است که خدا از آن منزه است.
وی تاکید کرد: من توصیه می کنم که این مباحث در کلاس ها و میان مردم مطرح نشود باید چیزهایی بگوییم که مردم می فهمند و اگر خواستیم عنوان کنیم در میان طلاب و دانشجویانی که دنبال این موضوعات هستتند بیان شود.
انسان دائما در امتحان است
وی با اشاره به مواد امتحانی خدا بیان کرد: خداوند به خوف و ترس، حرف زدن، حرف شنیدن، مطالعه، ظلم، عدالت و ... امتحان می‌کند و ما غرق در امتحان هستیم و در همه لحظات در سر دوراهی هستیم؛ من شیندم دکتر بهشتی در جلسه‌ای طرح کرد که ما مگر هدایت را به اسلام و تشیع نمی‌دانیم و الان ما مسلمان شیعه هستیم و بر صراط مستقیم پس چرا روزانه چندین بار می گوییم خدایا ما را به صراط مستقیم هدایت فرما پس معلوم می‌شود که استقامت و ثبات در این مسیر را می‌خواهیم.
بازتاب خبر در رسانه ها :
