عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه ضمن تبیین دیدگاه برخی مفسران درباره اینکه جنین ابتدا استخوانی شده و بعد گوشت بر آن روییده است یا برعکس، به بحث معاد جسمانی اشاره و تاکید کرد: قرآن معاد جسمانی را امری قطعی می‌داند.

آیت‌الله رضا استادی، دوشنبه شب، 7 دی ماه در ادامه تفسیر سوره مؤمنون که در دارالقرآن علامه طباطبایی برگزار شد، گفت: ترتیب خلقت انسان در آیات سوره مؤمنون از نطفه شروع می‌شود و به ترتیب به صورت علقه، مضغه و استخوان و گوشت است که در آیه «ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ» بیان شده و در انتها نیز به خلقت روح پرداخته است.
وی با بیان اینکه در آیات 13 و 14 این سوره از سه تعبیر «خلقنا، جعلنا» و «انشانا» برای خلقت جسم و روح انسان استفاده شده است ادامه داد: علامه طباطبایی متفتن این مسئله شده است که این سه مقوله با هم اختلاف دارند وگرنه دلیلی برای تغییر تعبیر وجود نداشت.
آیت‌الله استادی با بیان اینکه مطرح کردن این سیر برای این است که مرحله بعد از مرگ نیز برای انسان قابل باور باشد و انسان بعد از فهم تدبیر الهی در خلقت انسان به معاد باورمند شود، تصریح کرد: علامه طباطبایی همچنین فرموده است که یک قسمت از این آیه که با تعبیر خلق انسان از طین است مربوط به حضرت آدم و جعل نطفه و مراحل بعدی مربوط به همه انسان های بعد از حضرت آدم است و برای این مسئله آیاتی را نیز به صورت موید آورده و از جمله آن آیه شریفه«وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِینٍ» است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه عنوان کرد: البته می‌توان این طور هم تفسیر کرد که هر دو قسم مربوط به همه ابناء بشر است و اگر خلقت انسان به خاک و یا نطفه نسبت داده می شود به خاطر جدمان، حضرت آدم است البته این مسئله قطعی است که حضرت آدم(ع) از تراب آفریده شده است.
معنای واژه خلق

وی افزود: واژه خلق به معنای اندازه گیری و مقایسه و بریدن است و این طور نیست که در همه جای قرآن، خلق به معنای پیدایش چیزی از عدم باشد بلکه خداوند احسن الخالقین است زیرا پیدایش از عدم تنها مربوط به ذات الهی است ولی پیدایش چیزی از چیزی به انسان هم نسبت داده می شود و انسان هم به این تعبیر، خالق است.
این استاد برجسته تفسیر حوزه بیان کرد: خلق به تقدیر نیز معنا شده و روایتی نیز در این زمینه داریم که یکی از نشانه های کمال انسان تفقه در دین و یکی دیگر تقدیر المعیشة است که برخی با تعویض بی جهت خانه خود و یا سفرهایی که با درآمد و زندگی آنان همخوانی ندارد از تدبیر و تقدیر معیشت دور می شوند و به بدهی مبتلا می شوند.
این استاد حوزه تصریح کرد: واژه«قرار» نیز به معنای «مقر» اتس یعنی اسم مکان است ولی برای مبالغه تعبیر به قرار شده است و «مکین» نیز به معنای متمکن است یعنی مقری که محکم است و مراد از قرار مکین، رحم مادر  است که جنین را 9 ماه در خود نگه می دارد.
وی با اشاره به «فکسونا العظام لحما» افزود: عده ای از این قسمت آیه برداشت کرده اند که انسان بعد از مرحله مضغه به عظام و لحم می رسد و جنین ابتدا استخوان و بعد گوشت است در حالی که با خلقت ظاهری در تنافی است زیرا ابتدا جنین به صورت گوشت است و بعد استخوان به آن افزوده می شود که از جمله افراد قایل به این مطلب، علامه شعرانی است.
تفسیر علامه شعرانی

وی ادامه داد: البته علامه شعرانی برای حل این مسئله آن را با استناد به ادبیات حل کرده و گفته است که تعبیر فکسونا العظام لحما ترتیب ذکری است و به معنای آن نیست که تعبیر ذکری به معنای رخ دادن این اتفاق در عالم خارج هم باشد و نمونه های آن نیز در قرآن از جمله در آیات «إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشَاء فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْکَارًا» نیز وجود دارد زیرا ممکن نیست که ابتدا خدا حوریانی را خلق کند و بعد ابکار برای آن صورت بگیرد.
دیدگاه تفسیر نمونه براساس دیدگاه سیدقطب

وی افزود: آیت الله العظمی مکارم نیز در تفسیر نمونه به نقل از تفسیر فی ظلال القرآن اثر سیدقطب آورده است که همه سلول های جنین بعد از علقه و مضغه، دارای قابلیت تبدیل شدن به استخوان را دارند و به تدریج عضلات و گوشت روی سلول های استخوانی را می گیردو این نشانه اعجاز علمی قرآن است و به نظر می رسد این تعبیر درست تر است یعنی در مضغه و جنین قابلیت استخوان سازی وجود دارد.
استادی اظهار کرد: علامه طباطبایی نیز قایل به این است که در اینجا دو تشبیه وجود دارد و فرموده است که ما لباس گوشت را بر تن استخوان پوشاندیم و برخی نیز گفته اند مراد از علقه خون بسته نیست بلکه مبدا پیدایش انسان از موجودات بسیاری ریزی شبیه کرم است که امروزه به آن اسپرم و اوول گفته می شود و از ترکیب آن نطفه به وجود می آید.
خلق روح

این استاد تفسیر ادامه داد: در انتهای آیه 14 نیز به بحث «انشاء» اشاره دارد که جدا از خلقت جسمی انسان و مراحل آن است و خلقتی جدید محسوب می شود و آن خلق نفس مجرد و روح انسان است که این خلقت را از خلقت سایر حیوانات جدا کرده است.
وی افزود: علامه طباطبایی در اینجا فرموده است «ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ» اشاره به روح و نفس آدمی دارد که از آن به «من» تعبیر می شود و این خلق ، خلق از عدم است.
استادی تاکید کرد: علامه برای تایید این مطلب به آیه توفی روح در هنگام مرگ اشاره کرده و فرموده است در هنگام مرگ جسم انسان توفی نمی شود بلکه  این روح و نفس او است که به صورت کامل گرفته می شود وگرنه جسم که دردنیا باقی می ماند تا در نشئه ای دیگر بعث و برانگیخته شود که ظاهر آیات قرآن نیز موید معاد جسمانی است و کسانی که معاد جسمانی را زیر سؤال برده اند حرف ناصوابی زده‌اند.

بازتاب خبر در رسانه ها :

خبرگزاری ایکنا