رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج) با بیان اینکه عده‌ای از سکولارها از رابطه حداقلی میان قرآن و علم برای جدایی دین از زندگی بهره برده‌اند تاکید کرد: دیدگاه حداقلی در رابطه قرآن و علم با ظاهر آیات سازگار نیست.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی شنبه 7 آذرماه در ادامه سلسله جلسات پاسخ به شبهات جدید قرآنی با تاکید مجدد بر وجود دو هزار آیه علمی در قرآن به نقد نویسنده کتاب نقدی بر قرآن پرداخت و گفت: نویسنده مدعی است که قرآن و پیامبر به علوم تجربی، انسانی و ... توجهی نکرده اند و از این مسئله نتیجه گرفته بود که این امر نشان دهنده نقص و بشری بودن قرآن است.

وی ادامه داد: وی همچنین نتیجه گرفته است که این مسئله با «تبیان لکل شیء» بودن قرآن در تعارض و تنافی است همچنین نتیجه گرفته که این مسئله باعث عقب ماندگی مسلمانان شده است زیرا مسلمانان تصور می کردند که همه چیز در قرآن و روایات وجود دارد و دیگر دنبال علوم نرفته‌اند.

برداشت غلط از روایت

عضو هیئت عملی جامعه المصطفی(ص) اظهار کرد: وی همچنین از تفسیر قمی روایتی را از امام صادق(ع) نقل کرده است که هیچ چیزی نیست که مورد نیاز بندگان(عباد) باشد و در قرآن نباشد و باز هم نتیجه گرفته که این مسئله که در قرآن همه چیز هست یک فاجعه است و آزادی عمل در رفتن به سراغ علوم را از انسان می گیرد و مسلمانان به جای رجوع به کتب علوم جدید به سراغ کتاب هزار و 400 سال پیش می روند.

وی با بیان اینکه نویسنده از اینکه عنوان «عباد» اشعار بر مسئله هدایت دارد غافل بوده است اظهار کرد: اینکه گفته از انسان سلب آزادی و عقیده می شود یک شعار است زیرا کسی منعی برای بشر قرار نداده است؛ ادعای ایشان این است که در قرآن مطالب علمی وجود ندارد پس قرآن ناقص است اما در بخش دوم مدعی شده است که مسلمین معقتدند در قرآن همه علوم هست و دلیلی برای رفتن به سراغ علوم نیست.

رضایی اصفهانی در پاسخ به این شبهه گفت: قرآن وقتی نازل شد اعراب در جاهلیت به سر می بردند و نزول قرآن سبب شد تا به امتی تبدیل شوند که در طول چند دهه سرآمد تمدن های اطراف خود شدند و به اوج رشد و قدرت رسیدند.

وی ادامه داد: اینکه قرآن تا کجا وارد علوم شده باید دقیق روشن شود زیرا پیش فرض سها این است که باید همه چیز در قرآن باشد و چون نیست قرآن ناقص است در حالی که این پیش فرض غلط است.

دیدگاه های مختلف درباره رابطه قرآن و علم

رئیس مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی(عج) تصریح کرد: سه نظر حداکثری، میانه و حداقلی در رابطه قرآن و علم وجود دارد؛ دیدگاه حداکثری از آن کسانی مانند سها است و قبل از او افرادی مانند غزالی هم به آن معتقد بودند که غزالی می گفت هزار علم در قرآن است و زرکشی نیز این مطلب را بیان کرده و برخی از معاصرین نیز به آن اعتقاد دارند .

وی افزود: دسته دوم که از شاطبی به بعد پیدا شدند حداقلی شدند و گفتند تنها مسایل آخرتی در قرآن وجود دارد و ربطی به علم و سیاست و ... ندارد و دیدگاه سوم میانه است و معقتد است که در قرآن دو هزار آیه علمی وجود دارد اما هدف اصلی قرآن هدایت است و آیات علمی نیز در راستای هدایت است و به جزئیات تنها در مواردی اشاره کرده است زیرا از هدف اصلی قرآن خارج بوده است.

این قرآن پژوه بیان کرد: دیدگاه حداکثری دو دولیل برای اثبات نظر خود از آیات و روایات آورده اند که یکی همین «تبیان لکل شیء» است همچنین آیه «لا رطب و لا یابس» و «تفصیل لکل شیء» که البته مفسران شیعه و سنی درباره رطب و یابس مراد، لوح محفوظ عنوان کرده اند نه قرآن.

وی افزود: اول اینکه معلوم نیست در اینجا مراد از کتاب قرآن باشد اما به فرض پذیرش دو جواب برای آن ارایه شده است که یکی قرینه نقلی و دیگری لبی است، قرآن فرمود این کتب بیان کننده همه چیز است در جای دیگر فرمود هدف اصلی قرآن، هدایت است پس تبیان برای هر چیزی است که با هدایت انسان مرتبط است. همچنین دلیلی لبی وجود دارد و آن اینکه اگر پزشکی کتابی به ما داد و گفت که در این کتاب هر چیزی بخواهید هست، اقتضاء اینکه یک پزشک این کتاب را داده معلوم است که مراد او مباحث پزشکی بوده و اگر یک روحانی کتابی را داد معلوم است که مرادش علوم دینی بوده است پس وقتی قرآن فرموده تبیان لکل شیء است یعنی همه علوم مرتبط با هدایت در آن موجود است.

رضایی اصفهانی با بیان اینکه خلاف حس است که در قرآن همه جزئیات وجود داشته باشد عنوان کرد: وقتی به قرآن مراجعه می کنیم می بینیم حتی در مبحث کلی دینی نیز قرآن همه جزئیات را بیان نکرده مانند احکام نماز و تعداد رکعات آن که از سنت متوجه می شویم بنابراین قرآن وقتی در مسایل دینی، کلیات را بیان کرده چه رسد به علوم غیر دینی مانند ریاضی و ... .

این قرآن پژوه تصریح کرد: نویسنده این کتاب روایتی را از پیامبر بیان کرده که پیامبر فرمود هر کس علم را «من غیره» بگیرد گمراه شده است و ضمیر من غیره را هم به قرآن نسبت داده است یعنی علم غیرقرآنی نداریم ولی از کجا معلوم مراد روایت، گفتن علم از خبره آن علم است اما به فرض پذیرش نظر نویسنده این کتاب، صدر و ذیل روایت، که اضله الله دارد نشان می دهد که علم در اینجا علم هدایت است همچنین داشتن «ال» کلمه علم موید این مطلب است. یعنی معنای روایت این است که «من ابتغی هدایة من غیرالقرآن اضله الله».

بحث درون دینی وبرون دینی

رئیس دانشگاه عالی قرآن و حدیث تصریح کرد: یک وقتی است که ما با یک ملحد بحث می کنیم باید دلایل عقلی برای اثبات توحید و ... بیاوریم زیرا این فرد کافر آیه و روایت را قبول ندارد ولی اگر با یک معتقد بحث می کنیم باید درون دینی بحث کنیم، نویسنده کتاب نقدی بر قرآن، قرآن و نبوت و امامت را قبول ندارد بنابراین نمی توان با علم امام با او بحث کرد همچنین با کسی مانند غزالی نیز نمی توان با علم امام بحث کنیم و بگوئیم که تبیان لکل شیء منضم به علم امام است ولی اگر کسی علم امام را قبول دارد در این صورت می توان بطون قرآن را با علم امام پیوند داد. علامه طباطبایی(ره) در آیه تبیان لکل شیء قید زده است که اگر کسی اگر از منظر علم امام وارد شد می توان در آن بحث کرد.

نویسنده تفسیر مهر با بیان اینکه سها که دلایل حداکثری را آورد نه اینکه دلش به حال قرآن بسوزد بلکه غرض خود را دنبال می کرد و با اشاره به دیدگاه حداقلی درباره رابطه علم و قرآن بیان کرد: نخستین فردی که آن را مطرح کرد شاطبی بود که در مقابل غزالی ایستاد و گفت اصلا در قرآن جز مسایل مربوط به آخرت وجود ندارد و هر دو به وادی افراط و تفریط افتاده‌اند.

دیدگاه حداقلی مستمسکی برای جدایی دین از سیاست

وی افزود: البته دیدگاه شاطبی طرفدار پیدا نکرد مگر در دوره معاصر که برخی سکولارهای مسلمان برای نهادینه کردن و جا انداختن جدایی دین از سیاست و اجتماع و اقتصاد و ... به این سمت رفتند. اینها می‌گویند قرآن اصلا ربطی به علوم ندارد و جدایی مطلق را بیان می کنند. اصل حرف دوره معاصر هم مربوط به قرون وسطی است که بعد از ماجرای گالیله و ... کانت حوزه علم و دین را جدا کرد و بعد هم اگزیستانسیالیست ها دین شخصی را رواج دادند.

دیدگاه حداقلی با انجیل سازگار است

رضایی اصفهانی با بیان اینکه غرب، رابطه علم و دین را با جدا کردن حوزه این دو، توجیه کرده‌اند، با طرح این سؤال که آیا دیدگاه حداقلی درباره قرآن قابل قبول است؟ گفت: این دیدگاه با انطباق با انجیل قابل قبول است ولی با قرآن که دقیق ترین مسایل را در حوزه های علوم مختلف بیان کرده است قابل قبول نیست، زیرا قرآن در اقتصاد وارد شده، در ستاره شناسی، در علوم سیاسی، حقوق، مدیریت و روان شناسی و جامعه شناسی و ... بسیاری از علوم دیگر وار شده است بنابراین نمی توان قرآن و علم را از هم جدا کرد.

این قرآن پژوه اظهار کرد: بیشترین دخالت در کارهای مردم، امر به معروف و نهی از منکر است که یکی از مهمترین دستورات آمرانه قرآن است اینکه بگوئیم قرآن حداقلی است با ظاهر آیات قرآن سازگار نیست ضمن اینکه روایات متعدد در موضوعات دنیوی و ادله ولایت فقیه و ... دال بر دخالت قرآن در علوم مختلف مورد نیاز بشر است.

وی ادامه داد: بیشتر مفسران دیدگاه حداکثری را رد کرده اند اما سها این دیدگاه مردود را مبنای استدلال خود گرفته و براین اساس قرآن را زیر سؤال می برد در حالی که هدف قرآن بیان کلیات بوده است بنابرین نبودن جزئیات علوم نشانه نقص آن نیست.

رضایی اصفهانی افزود: امروز در هر جایی از سرزمین های اسلامی که توجه به قرآن بیشتر است پیشرفت علمی هم بیشتر است و دلیل دیگر اینکه به فرض آنکه مسلمانی اشتباه فهمید و خیال کرد در قرآن همه چیز هست و دیگر دنبال علوم جدید نرفته این چه ربطی به قرآن دارد ثاینا اینکه استبداد و استعمار و حمله مغول ها و دوری از قرآن و ... باعث زوال تمدن اسلامی شد و این ها ربطی به چیزهایی که سها گفته است ندارد.

بازتاب خبر در رسانه ها :

خبرگزاری ایکنا